नागरिक उन्मुक्ति पार्टिको जन्म :
नागरिक उन्मुक्ति पार्टी रहरले जन्मिएको होइन । आन्दोलनले जन्माएको हो । जनआन्दोलन २०६२/०६३ पछि अन्तरिम संविधान २०६३ को भावना अनुरुप नेपालमा भएका सबै आन्दोलनहरु राजनैतिक आन्दोलन भए तर संविधान जारी हुने समयमा थारुवान थरुहट सयुक्त सर्घस समिति र थारु कल्यानकारीणी सभाको नेतृत्वमा भएको आन्दोलन २०७२ राजनैतिक आन्दोलन भएन । नेपालको संविधान २०७२ बन्ने प्रक्रियामा टीकापुर घटना भयो ।
त्यो घटनालाई राज्यले राजनीतिक आन्दोलन मानेन । कैलालीको क्षेत्र नं १ बाट चुनाव लडेका रेशमलाल चौधरीलाई यो क्षेत्रका जनताले अत्याधिक मत दिएर रेशमलाल चौधरी लगायत राजबन्दीहरु निर्दोष हुन् भन्ने सन्देश दिए तर राज्यले संसद स्वीकार गरेन । जनताको अमुल्य मतको राज्यले कदर गरेन । अथवा संसारमा जनताको अदालत सबभन्दा ठुलो अदालत मानिएपनि जन अदालतले गरेको फैसाला पनि राज्यले स्वीकार गरेन ।
काग्रेस, माओवादी, एमाले सबै दललाई स्थापित गर्ने यहाँको मुलबासी आदिवासी थारु दलित महिला तथा पछाडि परेको वर्ग समुदाय भएपनि उनीहरुको उन्मुक्ति कुनै दलले चाहेन । माओवादी लगायतका दलले उठाएको एजेन्डा कार्यान्वयन भएको भए यो दल जन्मिने थिएन । त्यसैले सबै किसिमको अन्याय, अत्यचार, असमानता र विभेद विरुद्ध नागरिक उन्मुक्ति पार्टीको जन्म भएको हो ।
जातिय पार्टी : यो देशमा झण्डै २ सयको हाराहारी मा राजनीतिक दल दर्ता भएका छन् । ती मध्ये नागरिक उन्मुक्ति पार्टी पनि हो । कतिपयले यसलाई जातिय पार्टीको आरोप लगाउने गरेका छन् । तर वास्तविकता के हो बुझन जरुरी छ ।
नेपालका धेरै दलमा बाहुन जातिका नेता दलको अध्यक्ष बनेका छन् । माओवादी केन्द्रको अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड छन् । एमालेको अध्यक्ष केपी शर्मा वली छन् । काग्रेसको सभापति शेरबहादुर देउवा छन् । तर उनीहरुको दललाई जातियताको आरोप लागेन । एउटा थारुको छोरा रेशमलाल चौधरीले दल खोल्दा जातिय पार्टीको आरोप किन लगाइन्छ ।
न्याय माग्दा जातिय कुरा हुन्छ भने यो साच्चै जातिय पार्टी नै हो । यो देशका आदिवासी जनजाति दलितलाई राज्यले कहाँनिर न्याय दिएको छ । जसले मन्दिरको घण्ट बनायो । उसैले मन्दिर पस्न पाएन । जसले यो देशमा श्रम पसिना बगायौ उसैलाई भुमीहिन बनाइयो । घरबारविहिन बनाइयो । तिनै शोषित पीडित अन्याय अत्याचारमा परेका नागरिकले न्याय समानता र विकासका लागि पार्टी खोल्दा जातिय पार्टी हुन्छ र ?
जातिय पार्टीको सानो उदाहरण गत स्थानीय तहको टीकापुर नगरपालिकाको निर्वाचन परिणामले देखाएको छ । एमालेबाट मेयरमा तपेन्द्र रावलले जीते । उपमेयरका उम्मेदवार कमला केसीले हारिन् । नेकाका उपमेयर पदका उम्मेदवार केशरी रावलले जीतिन् । मेयर पदका उम्मेदवार जंगबहादुर साउँदले हारे । यो निर्वाचन परिणामले नेका र एमाले जातिय पार्टी हुन् भन्ने पुष्टि गरेको छ ।
थारुहरु माथिको अन्याय :यो देशको तराइ भुमीमा ३ हजार वर्ष भन्दा अघिबाट थारुहरु बसेका हुन् । थारुहरु यो भुमीमा ३ हजार वर्ष अघिबाट बसेका हुन् भन्ने कुराको पुष्टि थारुलाई लाग्ने सिकल रोगले प्रमाणित गरेको छ । मान्छे जन्मेपछि नमरुन्जेल धेरै रोग लाग्न सक्छ । क्यान्सर टीवी जस्ता रोग छन् । धेरै रोगको उपचारका लागि अस्पताल खुलेका छन् । तर विडम्बना यो देशमा थारुलाई मात्र लाग्ने सिकलसेल रोगको अस्पताल किन खुलेन ? मलाइ लाग्छ यो राज्यको थारुहरुप्रतिको हेपाहा प्रवृति हो । विभेद हो । सिकलसेलका कारण थारु जाति नै सखाप हुने अवस्था पनि छ । तर राज्यलाई केही मतलव छैन । किनकी यो रोग थारुलाई मात्र लाग्छ ।
थारुमाथि राज्यले अन्याय गरेको अर्को उदाहरण टीकापुर घटना पनि हो । टीकापुर घटनापछि थारु समुदायलाई नै अपराधी ठहराइयो । राज्यपक्ष थारु विरोधीका रुपमा प्रस्तुत भयो । थारु जति सबै अपराधी हुन्, हत्यारा हुन् भन्ने ढंगले थारु समुदाय माथि व्यवहार भयो । टीकापुर बजारमा रहेका थारुका घर तथा पसलमा भदौ ८ गते कफ्र्युकै बीचमा आगजनी र तोडफोड भयो । तर न त्यो कार्य रोक्ने प्रयास सुरक्षाकर्मीबाट भयो, न त आगजनीमा संलग्नलाई पक्राउ नै गरियो ।
थारु समुदायका ५८ जनामाथि मुद्दा लगाइयो । टीकापुर घटना आरोपमा खोजी खोजी थारुलाई पक्राउ गरिनु तर थारुका घरमा आगजनी, तोडफोड लुटपाट गर्ने एकजना पनि पक्राउ नपर्नु थारुमाथि राज्यले अन्याय गरेको होइन र ?
सानो पार्टी : कथित ठुला भनाउदा दलहरुले नागरिक उन्मुक्ति पार्टीलाई सानो पार्टीको हौवा फैलाएका छन् । तर यही दलले ठुला भनाउदा दलको छोटो समयमा सातो लिएको छ । नागरिक उन्मुक्ति पार्टी भन्दा पुराना पार्टी यो देशमा अवस्य छन् । तर आम नागरिकले बुझनुपर्ने कुरा के छ भने पुराना पार्टीको आयु अब सकियो । उनीहरु बुढो भइसके । मक्की सके । झुत्राे लुगा सरह भैसके ,
जन्मिदा जोसुकै पनि सानो हुन्छ । सानो पार्टी भनेर आलोचना गर्नेहरु किन यो सानो पार्टीदेखि डराउदैछन् । उनीहरु डराउनुको मुख्य कारण नागरिक उन्मुक्ति पार्टीसित एजेन्डा छ । उनीहरु सित छैन । पार्टी स्थापित हुने एजेन्डाले हो ।
जनताको मायाले हो । बैशाख ३० मा हुने स्थानीय तहको निर्वाचनले नागरिक पार्टी सानो कि ठुलो भन्ने कुरा जनताको मतले प्रमाणित गर्नेछ ।
अवसरवादीहरु : पुर्वी तराइमा भन्दा पश्चिम तराइमा थारुहरुको बस्ती तुलनातमक रुपमा बाक्लो छ । यहा दंगाली देउखरी देशवरी राना र कठरिया भाषिक थारुहरु छन् ।
पुर्वी तराइमा अवध भाषिक क्षेत्रमा अवधि भाषा, भोजपुरी भाषिक क्षेत्रमा भोजपुरी र मैथिली भाषिक क्षेत्रमा मैथिली भाषाबाट प्रभावित भाषा थारुहरुले बोल्ने गरेको पाइन्छ । संस्कारगत दृष्टिले थारुहरु बढी स्वाभिमानी र सामुहिकतामा बस्ने र काम गर्न रमाउने साम्यवादी विशेषता बोकेका पाइन्छ । जाडरक्सी सेवन गर्ने नाचगानमा रमाउने यो जाति अत्यन्तै सरल इमान्दार र सोझो जाति मानिन्छ ।
जसको कारण हिन्दु ब्राहमणवादी सत्ता, राजनैतिक पार्टी र संघ संस्थाहरुले सोझो इमान्दारीपनको नाजायज फाइदा अहिलेसम्म उठाइरहेका छन् । सोझोपनाको फाइदा उठाउदै केही थान थारुहरुले हिजोका दिनमा पहिचानका नाममा लोकतान्त्रिक फोरम बनेर भोट मागे । उनीहरुलाई सोझा थारुले विश्वास पनि गरे । तर पहिचानको मुद्धा छरपस्ट छाडेर स्खलित भएका केही व्यक्तिहरु अहिले अवसरको खोजीमा काग्रेस बनेका छन् । थारु समुदायलाई धोका दिएर अवसर खोज्न गएकाहरु अवसरवादी होइनन् र ?
अन्त्यमा : नागरिक उन्मुक्ति पार्टी निकै शक्तिशाली छ । किनकी यो पार्टी पीडाबाट जन्मिएकाें पार्टी हो । यसमा जोडिएका सबै आम नागरिक कसैको दया मायाबाट जोडिएको होइन । अन्याय अत्याचार असमानता सहेर हामी बस्दैनौ भनेर आम नागरिक यो पार्टीमा जोडिदै गएका छन् । जो नागरिक आफु अन्यायमा नपरेको भएपनि अरुलाई अन्यायमा अत्याचारका परेको टुलुटुलु हेरेर बस्न सक्दैन त्यो पनि यो पार्टीको अभियानमा लाग्ने नै छ तर जो अरुमाथि शोषण दमन अन्याय अत्याचार गर्दै आएको छ । त्यो भने यो पार्टीको अभियानमा जोडिन सक्दैन । त्यसैले यो पार्टी शोषण दमन अन्याय अत्याचारका विरुद्ध संघर्षमा छ । आन्दोलनमा छ ।